| چون عُهده نميشود کسى فردا را حالى خوش کن تو اين دلِ شيدا را مِى نوش به ماهتاب اى ماه که ماه بسيار بتابد و نيابد ما را | con ohde nemišavad kasi fardã rã hãli xoš kon to in dele šeydã rã mey nuš be mãhtãb ey mãh ke mãh besyãr betãbad o nayãbad mã rã | |
| گر مِى نخورى طعنه مزن مستان را بنياد مکُن تو حيله و دستان را تو غرّه بدان مشو که مِى مى‌نخورى صد لقمه خورى که مِى غلام است آن را | gar mey naxori ta'ne mazan mastãn rã bonyãd makon to hile o dastãn rã to qarre bedãn mašow ke mey minaxori sad loqme xori ke mey qolãm ast ãn rã | |
| قرآن که مِهين کلام خوانند آن را گهگاه نه بر دوام خوانند آن را بر گِرد پياله آيتى هست مقيم کاندر همه جا مدام خوانند آن را | Qor'ãn ke mehin kalãm xãnand ãn rã gahgãh na bar davãm xãnand ãn rã bar gerde piãle ãyati hast moqim k-andar hame jã modãm xãnand ãn rã | |
| هر چند که رنگ و بوىِ زيباست مرا چون لاله رخ و چو سرو بالاست مرا معلوم نشد که در طربخانۀ خاک نقاش ازل بهرِ چه آراست مرا | har cand ke rang o buye zibã-st marã con lãle rox o co sarv bãlã-st marã ma'lum našod ke dar tarabxãneye xãk naqqãše azal bahre ce ãrãst marã | |
| برخيز و بيا بُتا براى دلِ ما حل کن به جمالِ خويشتن مشکلِ ما يک کوزه شراب تا به هم نوش کنيم زان پيش که کوزه‌ها کنند از گِل ما | barxiz o biã botã barãye dele mã hall kon be jamãle xištan moškele mã yek kuze šarãb tã be ham nuš konim zãn piš ke kuzehã konand az gele mã | |
| ماييم و مِى و مطرب و اين کُنجِ خراب جان و دل و جام و جامه پُر دُردِ شراب فارغ زِ اميدِ رحمت و بيمِ عذاب آزاد زِ خاک و باد و از آتش و آب | mã'im o mey o motreb o in konje xarãb jãn o del o jãm o jãme por dorde šarãb fãreq ze omide rahmat o bime azãb ãzãd ze xãk o bãd o az ãtaš o ãb | |
| گر شاخ بقا ز بيخ بختت رُسته است ور بر تن تو عمر لباسى چست است در خيمۀ تن که سايبانى است تو را هان تکيه مکن که چارميخش سست است | gar šãxe baqã ze bixe baxtat ros-ast v-ar bar tane to omr lebãsi cost ast dar xeymeye tan ke sãybãni-st to rã hãn tekye makon ke cãrmixaš sost ast | |
| اکنون که گُلِ سعادتت پُر بار است دست تو زِ جامِ مِى چرا بيکار است؟ مِى خور که زمانه دشمنى غدّار است دريافتنِ روز چنين دشوار است | aknun ke gole saãdatat por bãr ast daste to ze jãme mey cerã bikãr ast? mey xor ke zamãne došmani qaddãr ast daryãftane ruz conin došvãr ast? | |
| نيکىّ و بدى که در نهاد بشر است شادىّ و غمى که قضا و قدر است با چرخ مکن حواله کاندر ره عقل چرخ از تو هزار بار بيچاره‌تر است | nikiy o badi ke dar nahãde bašar ast šãdiy o qami ke dar qazã o qadar ast bã carx makon havãle k-andar rahe aql carx az to hezãr bãr bicãretar ast | |
| گويند کسان بهشت با حور خوش است من ميگويم که آبِ انگور خوش است اين نقد بگير و دست از آن نسيه بدار کآواز دهل شنيدن از دور خوش است | guyand kasãn behešt bã hur xoš ast man miguyam ke ãbe angur xoš ast in naqd begir o dast az ãn nesye bedãr k-ãvãze dohol šenidan az dur xoš ast | |
| بر چهرۀ گُل نسيمِ نوروز خوش است در صحنِ چمن روىِ دل‌افروز خوش است از دى که گذشت هر چه گويى خوش نيست خوش باش و ز دى مگو که امروز خوش است | bar cehreye gol nasime nowruz xoš ast dar sahne caman ruye delafruz xoš ast az di ke gozašt har ce gu'i xoš nist xoš bãš o ze di magu ke emruz xoš ast | |
| اين کهنه رباط را که عالَم نام است وآرامگهِ ابلقِ صبح و شام است بر نيست که واماندۀ صد جمشيد است قصريست که تکيه‌گاهِ صد بهرام است | in kohne rabãt rã ke ãlam nãm ast v-ãrãmgahe ablaqe sobh o šãm ast bar nist ke vãmãndeye sad Jamšid ast qasri-st ke tekyegãhe sad Bahrãm ast | |
| مِى لعل مذاب است و صراحى کان است جسم است پياله و شرابش جان است آن جام بلورين که ز مِى خندان است اشکى است که خون دل درو پنهان است | mey la'le mozãb ast o sorãhi kãn ast jesm ast piãle o šarãbaš jãn ast ãn jãme bolurin ke ze mey xandãn ast aški-st ke xune del dar u penhãn ast | |
| مِى خوردن و شاه بودن آيين من است فارغ بودن ز کفر و دين دين من است گفتم به عروس دهر کابين تو چيست گفتا دل خرّم تو کابين من است | mey xordan o šãh budan ã'ine man ast fãreq budan ze kofr o din dine man ast goftam be aruse dahr kãbine to cist goftã dele xorrame to kãbine man ast | |
| مِى نوش که عمر جاودانى اين است خود حاصلت از دور جوانى اين است هنگام گُل و باده و ياران سرمست خوش باش دمى که زندگانى اين است | mey nuš ke omre jãvedãni in ast xod hãselat az dowre javãni in ast hengãme gol o bãde o yãrãn sarmast xoš bãš dami ke zendegãni in ast | |
| يک جرعۀ مِى ز ملک کاووس به است از تخت قباد و ملکت توس به است هر ناله که رندى به سحرگاه زند از طاعت زاهدان سالوس به است | yek jor'eye mey ze molke Kãvus beh ast az taxte Qobãd o molkate Tus beh ast har nãle ke rendi be sahargãh zanad az tã'ate zãhedãne sãlus beh ast | |
| هر سبزه که بر کنار جويى رسته است گويى ز لب فرشته‌خويى رسته است پا بر سر سبزه تا بخوارى ننهى کان سبزه ز خاک لاله‌رويى رسته است | har sabze ke bar kenãre ju'i rast-ast gu'i ze labe fereštexu'i rast-ast pã bar sare sabze tã bexãri nanahi k-ãn sabze ze xãke lãleru'i rast-ast | |
| اين کوزه که آبخوارۀ مزدورى است از ديدۀ شاهى و دلِ دستورى است هر کاسۀ مِى که بر کفِ مخمورى است از عارضِ مستى و لب مستورى است | in kuze ke ãbxãreye mozduri-st az dideye šãhi o dele dasturi-st har kãseye mey ke bar kafe maxmuri-st az ãreze masti o labe masturi-st | |
| ترکيبِ طبايع چو به کامِ تو دمى است رو شاد بزى اگر چه بر تو ستمى است با اهلِ خرد باش که اصل تن تو گردى و نسيمى و غبارىّ و دمى است | tarkibe tabãye' co be kãme to dami-st row šãd bezi agar ce bar to setami-st bã ahle xerad bãš ke asle tane to gardiy o nasimiy o qobãriy o dami-st | |
| خاکى که به زير پاىِ هر نادانى است کفِّ صنمىّ و چهرۀ جانانى است هر خشت که بر کنگره ايوانى است انگشت وزير يا سر سلطانى است | xãki ke be zire pãye har nãdãni-st kaffe sanamiy o cehreye jãnãni-st har xešt ke bar kongereye eyvãni-st angošte vazir yã sare soltãni-st | |
| در دايره‌اى که آمد و رفتن ماست او را نه بدايت نه نهايت پيداست کس مينزند دمى در اين معنى راست کاين آمدن از کجا و رفتن به کجاست | dar dãyere'i ke ãmad o raftane mã-st u rã na bedãyat na nahãyat peydã-st kas minazanad dami dar in ma'ni rãst k-in ãmadan az kojã o raftan be kojã-st | |
| دارنده چو ترکيبِ طبايع آراست از بهرِ چه افکندش اندر کم و کاست گر نيک آمد شکستن از بهرِ چه بود ور نيک نيامد اين صُوَر عيب کِراست | dãrande co tarkibe tabãye' ãrãst az bahre ce afkandaš andar kam o kãst gar nik ãmad šekastan az bahre ce bud? v-ar nik nayãmad in sovar eyb ke rã-st? | |
| عمريست مرا تيره و کاريست نه راست محنت همه افزوده و راحت کم و کاست شُکر ايزد را که آنچه اسباب بلاست ما را ز کسِ دگر نميبايد خواست | omri-st marã tire o kãri-st na rãst mehnat hame afzude o rãhat kam o kãst šokr izad rã k-ãnce asbãbe balãs-st mã rã ze kase degar nemibãyad xãst | |
| چون لاله به نوروز قدح گيرد دست با لاله‌رخى اگر تو را فرصت هست مِى نوش بخرَمى که اين چرخ کهن ناگاه تو را چو خاک گرداند پست | con lãle be Nowruz qadah girad dast bã lãleroxi agar to rã forsat hast mey nuš bexorrami ke in carxe kohan nãgãh to rã co xãk gardãnad past | |
| گويند مرا که دوزخى باشد مست قوليست خلاف دل در آن نتوان بست گر عاشق و ميخواره به دوزخ باشند فردا بينى بهشت همچون کف دست | guyand marã ke duzaxi bãšad mast qowli-st xalãf del dar ãn natvãn bast gar ãšeq o meyxãre be duzax bãšand fardã bini behešt hamcon kafe dast | |
| ساقى گُل و سبزه بس طربناک شُدست درياب که هفتۀ دگر خاک شدست مِى نوش و گُلى بچين که تا درنگرى گُل خاک شدست و سبزه خاشاک شدست | sãqi gol o sabze bas tarabnãk šod-ast daryãb ke hafteye degar xãk šod-ast mey nuš o goli becin ke tã darnegari gol xãk šod-ast o sabze xãšãk šod-ast | |
| در هر دشتى که لاله‌زارى بودست از سرخى خود شهريارى بودست هر شاخ بنفشه کز زمين ميرويد خاليست که بر رخ نگارى بودست | dar har dašti ke lãlezãri bud-ast az sorxie xod šahryãri bud-ast har šãxe banafše k-az zamin miruyad xãli-st ke bar roxe negãri bud-ast | |
| پيش از من و تو ليل و نهارى بودست گردنده فلک نيز به کارى بودست هر جا که قدم نهى تو بر روىِ زمين آن مردمکِ چشمِ نگارى بودست | piš az man o to leyl o nahãri bud-ast gardande falak niz be kãri bud-ast har jã ke qadam nahi to bar ruye zamin ãn mardomake cašme negãri bud-ast | |
| اين کوزه چو من عاشقِ زارى بودست در بندِ سرِ زلفِ نگارى بودست اين دسته که بر گردنِ او ميبينى دستى است که بر گردنِ يارى بودست | in kuze co man ãšeqe zãri bud-ast dar bande sare zolfe negãri bud-ast in daste ke bar gardane u mibini dasti-st ke bar gardane yãri bud-ast | |
| هر ذره که در خاک زمينى بودست پيش از من و تو تاج و نگينى بودست گَرد از رخ نازنين به آزرم فشان کان هم رخ خوب نازنينى بودست | har zarre ke dar xãke zamini bud-ast piš az man o to tãj o negini bud-ast gard az roxe nãzanin be ãzarm fešãn k-ãn ham roxe xube nãzanini bud-ast | |
| چون ابر به نوروز رخِ لاله بشُست برخيز و به جام باده کن عزم درست کاين سبزه که امروز تماشاگه توست فردا همه از خاک تو برخواهد رُست | con abr be Nowruz roxe lãle bešost barxiz o be jãme bãde kon azm dorost k-in sabze ke emruz tamãšãgahe to-st fardã hame az xãke to barxãhad rost | |
| ترکيبِ پياله‌اى که در هم پيوست بشکستن آن روا نميدارد مست چندين سر و پاىِ نازنين از سر و دست بر مهرِ که پيوست و به کينِ که شکست | tarkibe piãle'i ke dar ham peyvast beškastane ãn ravã nemidãrad mast candin sar o pãye nãzanin az sar o dast bar mehre ke peyvast o be kine ke šekast? | |
| چون نيست حقيقت و يقين اندر دست نتوان به اميد شک همه عمر نشست هان تا ننهيم جامِ مِى از کفِ دست در بيخبرى مرد چه هشيار و چه مست | con nist haqiqat o yaqin andar dast natvãn be omide šakk hame omr nešast hãn tã nanahim jãme mey az kafe dast dar bixabari mard ce hošyãr o ce mast | |
| اى چرخِ فلک خرابى از کينۀ توست بيدادگرى شيوۀ ديرينۀ توست اى خاک اگر سينۀ تو بشکافند بس گوهرِ قيمتى که در سينۀ توست | ey carxe falak xarãbi az kineye to-st bidãdgari šiveye dirineye to-st ey xãk agar sineye to beškãfand bas gowhare qeymati ke dar sineye to-st | |
| چون نيست ز هر چه هست جز باد به دست چون هست به هر چه هست نقصان و شکست انگار که هر چه هست در عالم نيست پندار که هر چه نيست در عالم هست | con nist ze har ce hast joz bãd be dast con hast be har ce hast noqsãn o šekast engãr ke har ce hast dar ãlam nist pendãr ke har ce nist dar ãlam hast | |
| ابر آمد و باز بر سرِ سبزه گريست بى بادۀ گلرنگ نميبايد زيست اين سبزه که امروز تماشاگه ماست تا سبرۀ خاکِ ما تماشاگه کيست | abr ãmad o bãz bar sare sabze gerist bi bãdeye golrang nemibãyad zist in sabze ke emruz tamãšãgahe mã-st tã sabzeye xãke mã tamãšãgahe kist | |
| امروز تو را دسترسِ فردا نيست وانديشۀ فردات بجُز سودا نيست ضايع مکن اين دَم ار دلت شيدا نيست کاين باقىِ عمر را بها پيدا نيست | emruz to rã dastrase fardã nist v-andišeye fardãt bejoz sowdã nist zãye' makon in dam ar delat šeydã nist k-in bãqie omr rã bahã peydã nist | |
| در پردۀ اسرار کسى را ره نيست زين تعبيه جان هيچ کسى آگه نيست جز در دل خاک هيچ منزلگه نيست مِى خور که چنين فسانه‌ها کوته نيست | dar pardeye asrãr kasi rã rah nist z-in ta'bie-jãn hic kasi ãgah nist joz dar dele xãk hic manzelgah nist mey xor ke conin fesãnehã kutah nist | |
| چون چرخ بکامِ يک خردمند نگشت خواهى تو فلک هفت شِمُر خواهى هشت چون بايد مُرد و آرزوها همه هشت چه مور خورد به گور و چه گرگ به دشت | con carx be kãme yek xeradmand nagašt xãhi to falak haft šemor xãhi hašt con bãyad mord o ãrezuhã hame hašt ce mur xorad be gur o ce gorg be dašt | |
| اين يک دو سه روزِ نوبتِ عمر گذشت چون آب به جويبار و چون باد به دشت هرگز غمِ دوُ روز مرا ياد نگشت روزى که نيامَدست و روزى که گذشت | in yek do se ruze nowbate omr gozašt con ãb be juybãr o con bãd be dašt hargez qame dov ruz ma-rã yãd nagašt ruzi ke nayãmad-ast o ruzi ke gozašt | |
| فصل گُل و طرف جويبار و لب کِشت با يک دو سه اهل و لعبتى حور سرشت پيش آر قدح که باده‌نوشان صبوح آسوده ز مسجدند و فارغ ز کنشت | fasle gol o tarfe juybãr o labe kešt bã yek do se ahl o lo'bati hurserešt piš ãr qadah ke bãdenušãne sobuh ãsude ze masjedand o fãreq ze kenešt | |
| تا چند زنم به روىِ درياها خشت بيزار شدم ز بت‌پرستانِ کنشت خيام که گفت دوزخى خواهد بود؟ که رفت به دوزخ و که آمد ز بهشت؟ | tã cand zanam be ruye daryãhã xešt bizãr šodam ze botparastãne kenešt Xayyãm ke goft duzaxi xãhad bud? ke raft be duzax o ke ãmad ze behešt? | |
| در فصلِ بهار اگر بتى حورسرشت يک ساغرِ مِى دهد مرا بر لبِ کِشت هر چند به نزدِ عامه اين باشد زشت سگ به ز من است اگر بَرَم نامِ بهشت | dar fasle bahãr agar boti hurserešt yek sãqare mey dahad marã bar labe kešt harcand be nazde ãmme in bãšad zešt sag beh ze man ast agar baram nãme behešt | |
| من هيچ ندانم که مرا آنکه سرشت از اهل بهشت کرد يا دوزخ زشت جامىّ و بتىّ و بربطى بر لب کشت اين هر سه مرا نقد و تو را نسيه بهشت | man hic nadãnam ke marã ãn ke serešt az ahle behešt kard yã duzaxe zešt jãmiy o botiy o barbati bar labe kešt in har se marã naqd o to rã nesye behešt | |
| چون بلبلِ مست راه در بُستان يافت روىِ گُل و جامِ باده را خندان يافت آمد به زبان حال در گوشم گفت درياب که عمر رفته را نتوان يافت | con bolbole mast rãhe dare bostãn yãft ruye gol o jãme bãde rã xandãn yãft ãmad be zabãne hãl dar gušam goft daryãb ke omre rafte rã natvãn yãft | |
| در خواب بُدم مرا خردمندى گفت کز خواب کسى را گُل شادى نشکفت کارى چه کنى که با اجل باشد جفت مِى خور که به زير خاک ميبايد خفت | dar xãb bodam ma-rã xeradmandi goft kaz xãb kasi rã gole šãdi našekoft kari ce koni ke bã ajal bãšad joft mey xor ke be zire xãk mibãyad xoft | |
| اى دل چو زمانه ميکند غمناکت ناگه برود ز تن روانِ پاکت بر سبزه نشين و خوش بزى روزى چند زان پيش که سبزه بر دَمد از خاکت | ey del co zamãne mikonad qamnãkat nãgah beravad ze tan ravãne pãkat bar sabze nešin o xoš bezi ruzi cand z-ãn piš ke sabze bardamad az xãkat | |
| مهتاب به نور دام شب بشکافت مِى نوش دمى بهتر از اين نتوان يافت خوش باش و مينديش که مهتاب بسى اندر سر خاک يک به يک خواهد يافت | mahtãb be nur dãme šab beškãft mey nuš dami behtar az in natvãn yãft xoš bãš o mayandiš ke mahtãb basi andar sare xãk yek be yek xãhad yãft | |
| اى آمده از عالَم روحانى تفت حيران شده در پنچ و چهار و شش و هفت مِى خور چو ندانى از کجا آمده‌اى خوش باش ندانى به کجا خواهى رفت | ey ãmade az ãlame ruhãni taft heyrãn šode dar panj o cehãr o šeš o haft mey xor co nadãni az kojã ãmade'i xoš bãš nadãni be kojã xãhi raft | |
| درياب که از روح جدا خواهى رفت در پردۀ اسرار فنا خواهى رفت مِى نوش ندانى ز کجا آمده‌اى خوش باش ندانى به کجا خواهى رفت | daryãb ke az ruh jodã xãhi raft dar pardeye asrãre fanã xãhi raft mey nuš nadãni ze kojã ãmade'i xoš bãš nadãni be kojã xãhi raft | |
| آن قصر که جمشيد در او جام گرفت آهو بچه کرد و روبه آرام گرفت بهرام که گور ميگرفتى همه عمر ديدى که چگونه گور بهرام گرفت؟ | ãn qasr ke Jamšid dar u jãm gereft ãhu bace kard o rubah ãrãm gereft Bahrãm ke gur migerefti hame omr didi ke cegune gur Bahrãm gereft | |
| اين بحر وجود آمده بيرون ز نهفت کس نيست که اين گوهر تحقيق بسُفت هر کس سخنى از سر سودا گفتند زآن روى که هست کس نميداند گفت | in bahre vojud ãmade birun ze nahoft kas nist ke in gowhare tahqiq besoft har kas soxani az sare sowdã goftand z-ãn ruy ke hast kas nemidãnad goft | |
| چون عمر به سر رسد چه شيرين و چه تلخ پيمانه چو پُر شود چه بغداد و چه بلخ مِى نوش که بعد از من و تو ماه بسى از سلخ به غّره آيد از غرّه به سلخ | con omr be sar resad ce širin o ce talx peymãne co por šavad ce Baqdãd o ce Balx mey nuš ke ba'd az man o to mãh basi az salx be qorre ãyad az qorre be salx | |
| کس مشکل اسرار اجل را نگشاد کس يک قدم از دايره بيرون ننهاد من مينگرم ز مبتدى تا استاد عجز است به دست هر که از مادر زاد | kas moškele asrãre ajal rã nagošãd kas yek qadam az dãyere birun nanahãd man minegaram ze mobtadi tã ostãd ajz ast be daste har ke az mãdar zãd | |
| آن کس که زمين و چرخ و افلاک نهاد بس داغ که او بر دل غمناک نهاد بسيار لب چو لعل و زلفين چو مشک در طبل زمين و حقّۀ خاک نهاد | ãn kas ke zamin o carx o aflãk nahãd bas dãq ke u bar dele qamnãk nahãd besyãr labe co la'l o zolfeyne co mešk dar table zamin o hoqqeye xãk nahãd | |
| از رنج کشيدن آدمى حُر گردد قطره چو کشد حبسِ صدف دُر گردد گر مال نماند سر بماناد به جاى پيمانه چو شد تهى دگر پُر گردد | az ranj kešidan ãdami horr gardad qatre co kešad habse sadaf dorr gardad gar mãl namãnad sar bemãnãd be jãy peymãne co šod tohi degar por gardad | |
| گردون ز زمين هيچ گلى برنارد کش نشکند و هم به زمين نسپارد گر ابر چو آب خاک را بردارد تا حشر همه خون عزيزان بارد | gardun ze zamin hic goli barnãrad k-aš naškanad o ham be zamin naspãrad gar abr co ãb xãk rã bardãrad tã hašr hame xune azizãn bãrad | |
| گرچه غم و رنج من درازى دارد عيش و طرب تو سرفرازى دارد بر هر دو مکن تکيه که دوران فلک در پرده هزار گونه بازى دارد | garce qam o ranje man derãzi dãrad eyš o tarabe to sarfarãzi dãrad bar har do makon takye ke dowrãne falak dar parde hezãr gune bãzi dãrad | |
| در دهر هر آن که نيم نانى دارد از بهر نشست آشيانى دارد نه خادم کس بود نه مخدوم کسى گو شاد بزى که خوش جهانى دارد | dar dahr har ãn ke nim nãni dãrad az bahre nešast ãšiãni dãrad na xãdeme kas bovad na maxdume kasi gu šãd bezi ke xoš jahãni dãrad | |
| مِى خور که ز دل کثرت و قلت ببرد و انديشۀ هفتاد و دو ملت ببرد پرهيز مکن ز کيميايى که از او يک جرعه خورى هزار علت ببرد | mey xor ke ze del kesrat o qellat bebarad v-andišeye haftãd o do mellat bebarad parhiz makon ze kimiã'i ke az u yek jor'e xori hezãr ellat bebarad | |
| عمرت تا کى به خودپرستى گذرد يا در پى نيستىّ و هستى گذرد مِى نوش که عمرى که اجل در پى اوست آن به که به خواب يا به مستى گذرد | omrat tã key be xodparasti gozarad? yã dar peye nistiy o hasti gozarad? mey nuš ke omri ke ajal dar peye u-st ãn beh ke be xãb yã be masti gozarad | |
| گر يک نفست ز زندگانى گذرد مگذار که جز به شادمانى گذرد هشدار که سرمايۀ سوداى جهان عمرست چنان کش گذرانى گذرد | gar yek nafasat ze zendegãni gozarad magzãr ke joz be šãdmãni gozarad hošdãr ke sarmãyeye sowdãye jahãn omr ast conãn k-aš gozarãni gozarad | |
| اين غافلۀ عمر عجب ميگذرد درياب دمى که با طرب ميگذرد ساقى غم فرداى حريفان چه خورى پيش آر پياله را که شب ميگذرد | in qãfeleye omr ajab migozarad daryãb dami ke bã tarab migozarad sãqi qame fardãye harifãn ce xori piš ãr piãle rã ke šab migozarad | |
| يک نان به دو روز اگر بود حاصل مرد وز کوزه شکسته‌اى دمى آبى سرد مأمور کم از خودى چرا بايد بود يا خدمت چون خودى چرا بايد کرد | yek nãn be do ruz agar bovad hãsele mard v-az kuze šekaste'i dami ãbi sard ma'mure kam az xodi cerã bãyad bud? yã xedmate con xodi cerã bãyad kard? | |
| چون روزى و عمر بيش و کم نتوان کرد دل را به کم و بيش دژم نتوان کرد کار من و تو چنان که راى من و توست از موم به دست خويش هم نتوان کرد | con ruzi o omr biš o kam natvãn kard del rã be kam o biš dežam natvan kard kãre man o to conãn ke rãye man o to-st az mum be dast xiš ham natvãn kard | |
| روزيست خوش و هوا نه گرمست و نه سرد ابر از رخ گلزار همى‌شويد گرد بلبل به زبان حال خود با گل زرد فرياد همى‌کند که مِى بايد خورد | ruzi-st xoš o havã na garm ast o na sard abr az roxe golzãr hamišuyad gard bolbol be zabãne hãle xod bã gole zard faryãd hamikonad ke mey bãyad xard | |
| هر صبح که روى لاله شبنم گيرد بالاى بنفشه در چمن خم گيرد انصاف مرا ز غنچه خوش ميآيد کو دامن خويشتن فراهم گيرد | har sobh ke ruye lãle šabnam girad bãlãye banafše dar caman xam girad ensãf marã ze qonce xoš mi'ãyad k-u dãmane xiš farãham girad | |
| حيّى که بقدرت سر و رو ميسازد همواره هم او کار عدو ميسازد گويند قرابه گر مسلمان نبود او را تو چه گويى که کدو ميسازد | hayyi ke beqodrat sar o ru misãzad hamvãre ham u kãre adu misãzad guyand qorãbegar mosalmãn nabovad u rã to ce gu'i ke kadu misãzad | |
| يک جام شراب صد دل و دين ارزد يک جرعۀ مِى مملکت چين ارزد جز بادۀ لعل نيست در روى زمين تلخى که هزار جان شيرين ارزد | yek jãme šarãb sad del o din arzad yek jor'eye mey mamlekate Cin arzad joz bãdeye la'l nist dar ruye zamin talxi ke hezãr jãne širin arzad | |
| يک قطرۀ آب بود با دريا شد يک ذرۀ خاک با زمين يکتا شد آمد شدن تو اندر اين عالم چيست آمد مگسى پديد و نا پيدا شد | yek qatreye ãb bud bã daryã šod yek zarreye xãk bã zamin yektã šod ãmad šodane to andar in ãlam cist ãmad magasi padid o nãpeydã šod | |
| افسوس که سرمايه ز کف بيرون شد وز دست اجل بسى جگرها خون شد کس نامد از آن جهان که پرسم از وى کاحوال مسافران دنيا چون شد | afsus ke sarmãye ze kaf birun šod vaz daste ajãl basi jegarhã xun šod kas nãmad az ãn jahãn ke porsam az vey k-ahvãle mosãferãne donyã cun šod | |
| افسوس که نامۀ جوانى طى شد وآن تازه بهار زندگانى دى شد آن مرغ طرب که نام او بود شباب افسوس ندانم که کى آمد کى شد | afsus ke nãmeye javãni tey šod v-ãn tãze bahãre zendegãni dey šod ãn morqe tarab ke nãme u bud šabãb afsus nadãnam ke key ãmad key šod | |
| تا چند اسير رنگ و بو خواهى شد چند از پى هر زشت و نکو خواهى شد گر چشمۀ زمزمى و گر آب حيات آخر به دل خاک فرو خواهى شد | tã cand asire rang o bu xãhi šod cand az peye har zešt o neku xãhi šod gar cešmeye Zamzami o gar ãbe hayãt ãxer be dele xãk foru xãhi šod | |
| هر راز که اندر دل دانا باشد بايد که نهفته‌تر ز عنقا باشد کاندر صدف از نهفتگى گردد دُر آن قطره که راز دل دريا باشد | har rãz ke andar dele dãnã bãšad bãyad ke nahoftetar ze anqã bãšad k-andar sadaf az nahoftegi gardad dorr ãn qatre ke rãze dele daryã bãšad | |
| گويند بهشت و حور و کوثر باشد جوى مِى و شير و شهد و شکر باشد پُر کن قدح باده و بر دستم نه نقدى ز هزار نسيه خوشتر باشد | guyand behešt o hur o kowsar bãšad juye mey o šir o šahd o šekkar bãšad por kon qadahe bãde o bar dastam neh naqdi ze hezãr nesye xoštar bãšad | |
| بر چرخ فلک هيچ کسى چيره نشد وز خوردن آدمى زمين سير نشد مغرور بدانى که نخوردست تو را تعجيل مکن هم بخورد دير نشد | bar carxe falak hic kasi cire našod v-az xordane ãdami zamin sir našod maqrur bedãni ke naxordast to rã ta'jil makon ham bexorad dir našod | |
| هرگز دل من ز علم محروم نشد کم ماند ز اسرار که معلوم نشد هفتاد و دو سال فکر کردم شب و روز معلومم شد که هيچ معلوم نشد | hargez dele man ze elm mahrum našod kam mãnd ze asrãr ke ma'lum našod haftãd o do sãl fekr kardam šab o ruz ma'lumam šod ke hic ma'lum našod | |
| هم دانۀ امّيد به خرمن ماند هم باغ و سراى بى تو و من ماند سيم و زر خويش از درمى تا به جويى با دوست بخور گر نه به دشمن ماند | ham dãneye ommid be xarman mãnad ham bãq o sarãy bi to o man mãnad sim o zare xiš az derami tã beh ju'i bã dust bexor gar na be došman mãnad | |
| آن را که به صحراى علل تاخته‌اند بى او همه کارها بپرداخته‌اند امروز بهانه‌اى در انداخته‌اند فردا همه آن بود که در ساخته‌اند | ãn rã ke be sahrãye elal tãxteand bi u hame kãrhã bepardãxteand emruz bahãne'i darandãxteand fardã hame ãn bovad ke darsãxteand | |
| کم کن طمع از جهان و ميزى خرسند وز نيک و بد زمانه مگسل پيوند مِى در کف و زلف دلبرى گير که زود هم بگذرد و نماند اين روزى چند | kam kon tama' az jahãn o mizi xorsand v-az nik o bade zamãne magsal peyvand mey dar kaf o zolfe delbari gir ke zud ham bogzarad o namãnad in ruzi cand | |
| آنان که محيط فضل و آداب شدند در جمع کمال شمع اصحاب شدند ره زين شب تاريک نبردند برون گفتند فسانه‌اى و در خواب شدند | ãnãn ke mohite fazl o ãdãb šodand dar jam'e kamãl šam'e ashãb šodand rah z-in šabe tãrik nabordand borun goftand fesãne'iy o dar xãb šodand | |
| ياران موافق همه از دست شدند در پاى اجل يکان يکان پست شدند خورديم ز يک شراب در مجلس عمر دورى دو سه پيشتر ز ما مست شدند | yãrãne movãfeq hame az dast šodand dar pãye ajal yekãn yekãn past šodand xordim ze yek šarãb dar majlese omr dowri do se pištar ze mã mast šodand | |
| زان پيش که بر سرت شبيخون آرند فرماى که تا بادۀ گلگون آرند تو زر نه‌اى اى غافل نادان که تو را در خاک نهند و باز بيرون آرند | zãn piš ke bar sarat šabixun ãrand farmãy ke tã bãdeye golgun ãrand to zar ne'i ey qãfele nãdãn ke to rã dar xãk nahand o bãz birun ãrand | |
| گويند هر آن کسان که با پرهيزند زان سان که بميرند چنان برخيزند ما با مِى و معشوقه از آنيم مدام باشد که به حشرمان چنان انگيزند | guyand har ãn kasãn ke bã parhizand zãn sãn ke bemirand conãn barxizand mã bã mey o ma'šuqe az ãnim modãm bãšad ke be hašremãn conãn angizand | |
| اجرام که ساکنان اين ديوانند اسباب تردد خردمندانند هان تا سرِ رشتۀ خرد گم نکنى کانان که مدبّرند سرگردانند | ajrãm ke sãkenãne in divãnand asbãbe taraddode xeradmandãnand hãn tã sare rešteye xerad gom nakoni k-ãnãn ke modabberand sargardãnand | |
| بر من قلم قضا چو بى من رانند پس نيک و بدش ز من چرا ميدانند دى بى من و امروز چو دى بى من و تو فردا به چه حجتم به داور خوانند | bar man qalame qazã co bi man rãnand pas nik o badaš ze man cerã midãnand? di bi man o emruz co di bi man o to fardã be ce hojjatam be dãvar xãnand? | |
| آنها که کهن شدند و اينها که نوند هر کس به مراد خويش يک تک بدوند اين کهنه جهان به کس نماند باقى رفتند و رويم ديگر آيند و روند | ãnhã ke kohan šodand o inhã ke novand har kas be morãde xiš yek tak bedavand in kohne jahãn be kas namãnad bãqi raftand o ravim digar ãyand o ravand | |
| در دهر چو آواز گُل تازه دهند فرماى بتا که مِى به اندازه دهند از حور و قصور وز بهشت و دوزخ فارغ بنشين که آن هر آوازه دهند | dar dahr co ãvãze gole tãze dahand farmãy botã ke mey beandãze dahand az hur o qosur v-az behešt o duzax fãreq benešin ke ãn har ãvãze dahand | |
| بر چشم تو عالم ار چه ميآرايند مگراى بدان که عاقلان نگرايند بسيار چو تو روند و بسيار آيند برباى نصيب خويش کت بربايند | bar cašme to ãlam ar ce miãrãyand magrãy bedãn ke ãqelãn nagrãyand besyãr co to ravand o besyãr ãyand berbãy nasibe xiš k-at berbãyand | |
| آرند يکىّ و ديگرى بربايند بر هيچ کسى راز همى نگشايند ما را ز قضا جز اين قدر ننمايند پيمانۀ عمر ماست ميپيمايند | ãrand yekiy o digari berbãyand bar hic kasi rãz hami nagšãyand mã rã ze qazã joz in qadar nanmãyand peymãneye omre mã-st mipeymãyand | |
| اى بس که نباشيم و جهان خواهد بود نى نام ز ما و نى نشان خواهد بود زين پيش نبوديم و نبُد هيچ خلل زين پس چو نباشيم همان خواهد بود | ey bas ke nabãšim o jahãn xãhad bud ni nãm ze mã o ni nešãn xãhad bud z-in piš nabudim o nabod hic xelal z-in pas co nabãšim hamãn xãhad bud | |
| گويند بهشت و حور و عين خواهد بود آنجا مِى و شير و انگبين خواهد بود گر ما مِى و معشوق گزيديم چه باک چون عاقبت کار چنين خواهد بود | guyand behešt o hur o in xãhad bud ãnjã mey o šir o angabin xãhad bud gar mã mey o ma'šuq gozidim ce bãk con ãqebate kãr conin xãhad bud | |
| از آمدنم نبود گرودن را سود وز رفتن من جلال و جاهش نفزود وز هيچ کسى نيز دو گوشم نشنود کاين آمدن و رفتنم از بهر چه بود | az ãmadanam nabud gardun rã sud v-az raftane man jalãl o jãhaš nafozud v-az hic kasi niz do gušam našonud k-in ãmadan o raftanam az bahre ce bud | |
| دهقان قضا بسى چو ما کِشت و درود غم خوردن بيهوده نميدارد سود پر کن قدح مِى به کفم در نه زود تا باز خورم که بودنيها همه بود | dehqãne qazã basi co mã kešt o derud qam xordane bihude nemidãrad sud por kon qadahe mey be kafam dar neh zud tã baz xoram ke budanihã hame bud | |
| تا راه قلندرى نپويى نشود رخساره به خون دل نشويى نشود سودا چه پزى تا که چو دلسوختگان آزاد به ترک خود نگويى نشود | tã rãhe qalandari napu'i našavad roxsãre be xune del našu'i našavad sowdã ce pazi tã ke co delsuxtegãn ãzãd be tarke xod nagu'i našavad | |
| بر پشت من از زمانه تو ميآيد وز من همه کار نانکو ميآيد جان عزم رحيل کرد و گفتم بمرو گفتا چه کنم خانه فرو ميآيد | bar pošte man az zamãne tu miãyad v-az man hame kãre nãneku miãyad jãn azme rahil kard o goftam bemaro goftã ce konam xãne foru miãyad | |
| تا زهره و مه در آسمان گشت پديد بهتر ز مِى ناب کسى هيچ نديد من در عجبم ز مِى‌فروشان کايشان به زانکه فروشند چه خواهند خريد | tã zohre o mah dar ãsemãn gašt padid behtar ze meye nãb kasi hic nadid man dar ajabam ze meyforušãn k-išãn beh zãn ke forušand ce xãhand xarid? | |
| اين عقل که در ره سعادت پويد روزى صد بار خود تو را ميگويد درياب تو اين يک دم وقتت که نه‌اى آن ترّه که بدروند و ديگر رويد | in aql ke dar rahe sa'ãdat puyad ruzi sad bãr xod to rã miguyad daryãb to in yek dame vaqtat ke ne'i ãn tarre ke bedravand o digar ruyad | |
| آن لعل در آبگينۀ ساده بيار وآن محرم و مونس بر آزاده بيار چون ميدانى که مدت عالم خاک بادست که زود بگذرد باده بيار | ãn la'l dar ãbgineye sãde biãr v-ãn mahram o munes bare ãzãde biãr con midãni ke moddate ãlame xãk bãd ast ke zud bogzarad bãde biãr | |
| از بودنى اى دوست چه دارى تيمار وز فکرت بيهوده دل و جان افکار خرّم بزى و جهان بشادى گذران تدبير نه با تو کرده‌اند اوّل کار | az budani ey dust ce dãri timãr? v-az fekrate bihude del o jãn afkãr? xorram bezi o jahãn be šãdi gozarãn tadbir na bã to kardeand avvale kãr | |
| افلاک که جز غم نفزايند دگر ننهند به جا تا نربايند دگر ناآمدگان اگر بدانند که ما از دهر چه ميکشيم نايند دگر | aflãk ke joz qam nafazãyand degar nanhand be jã tã narobãyand degar nããmadegan agar bedãnand ke mã az dahr ce mikešim nãyand degar | |
| اى دل غم اين جهان فرسوده مخور بيهوده نه‌اى غمان بيهوده مخور چون بوده گذشت و نيست نابوده پديد خوش باش غم بوده و نابوده مخور | ey del qam in jahãne farsude maxor bihude ne'i qamãne bihude maxor con bude gozašt o nist nãbude padid xoš bãš qame bude o nãbude maxor | |
| اى دل همه اسباب جهان خواسته گير باغ طربت به سبزه آراسته گير وآنگاه بر آن سبزه شبى چون شبنم بنشسته و بامداد برخاسته گير | ey del hame asbãbe jahãn xãste gir bãqe tarabat be sabze ãrãste gir v-ãngãh bar ãn sabze šabi con šabnam benšaste o bãmdãd barxãste gir | |
| اين اهل قبور خاک گشتند غبار هر ذرّه ز هر ذرّه گرفتند کنار آه اين چه شرابست که تا روز شمار بيخود شده و بيخبرند از همه کار | in ahle qobur xãk gaštand qobãr har zarre ze har zarre gereftand konãr ãh in ce šarãb ast ke tã ruzšomãr bixod šode o bixabarand az hame kãr | |
| خشت سر خُم ز ملکت جم خوشتر بوى قدح از غذاى مريم خوشتر آه سحرى ز سينه خمّارى از نالۀ بوسيعد و ادهم خوشتر | xešte sare xom ze molkate Jam xoštar buye qadah az qazãye Maryam xoštar ãhe sahari ze sineye xammãri az nãleye BuSa'id o Adham xoštar | |
| در دايرۀ سپهر ناپيدا غور جاميست که جمله را چشانند به دور نوبت چو به دور تو رسد آه مکن مِى نوش بخوشدلى که دور است نه جور | dar dãyereye sepehre nãpeydã qowr jãmi-st ke jomle rã cešãnand be dowr nowbat co be dowre to rasad ãh makon mey nuš bexošdeli ke dowr ast na jowr | |
| دى کوزه‌گرى بديدم اندر بازار بر پاره گِلى لگد هميزد بسيار وآن گِل به زبان حال با او ميگفت من هم چو تو بوده‌ام مرا نيکو دار | di kuzegari bedidam andar bãzãr bar pãre geli lagad hamizad besyãr v-ãn gel be zabãne hãl bã u migoft man ham co to budeam marã niku dãr | |
| زان مِى که حيات جاودانيست بخور سرمايۀ لذت جوانى است بخور سوزنده چو آتش است ليکن غم را سازنده چو آب زندگانيست بخور | zãn mey ke hayãte javdãni-st bexor sarmãyeye lezzate javãni-st bexor suzande co ãtaš ast liken qam rã sãzande co ãbe zendegãni-st bexor | |
| گر باده خورى تو با خردمندان خور يا با صنمى لاله‌رخى خندان خور بسيار مخور و رو مکن فاش مساز اندک خور و گهگاه خور و پنهان خور | gar bãde xori to bã xeradmandãn xor yã bã sanami lãleroxi xandãn xor besyãr maxor va ru makon fãš nasãz andak xor o gahgãh xor o penhãn xor | |
| وقت سحر است خيز اى طرفه پسر پر بادۀ لعل کن بلورين ساغر کاين يک دم عاريت درين کنج فنا بسيار بجويى و نيابى ديگر | vaqte sahar ast xiz ey torfe pesar por bãdeye la'l kon bolurin sãqar k-in yek dame ãriat dar in konje fanã besyãr beju'iy o nayãbi digar | |
| وقت سحر است خيز اى مايۀ ناز نرم‌نرمک باده خور و چنگ نواز کآنها که بجايند نپايند بسى وآنها که شدند کس نميآيد باز | vaqte sahar ast xiz ey mãyeye nãz narmnarmak bãde xor o cang navãz k-ãnhã ke bejãyand napãyand basi v-ãnhã ke šodand kas nemiãyad bãz | |
| از جملۀ رفتگان اين راه دراز بازآمده کيست تا به ما گويد راز پس بر سر اين دوراهۀ آز و نياز تا هيچ نمايى که نميآيى باز | az jomleye raftegãne in rãhe derãz bãzãmade kist tã be mã guyad rãz pas bar sare in dorãheye ãz o niãz tã hic namã'i ke nemiã'i bãz | |
| اى پير خردمند پگه‌تر برخيز وان کودک خاک‌بيز را بنگر تيز پندش ده و گو که نرم‌نرمک مِى بيز مغز سر کيقباد و چشم پرويز | ey pire xeradmand pegahtar barxiz v-ãn kudake xãkbiz rã bengar tiz pandaš deh o gu ke narmnarmak mey biz maqze sare Key Qobãd o cašme Parviz | |
| مرغى ديدم نشسته بر بارۀ توس در پيش نهاده کلّۀ کيکاوس با کلّه هميگفت که افسوس افسوس کو بانگ جرسها و کجا نالۀ کوس | morqi didam nešaste bar bãreye Tus dar piš nahãde kalleye Key Kãvus bã kalle hamigoft ke afsus afsus ku bãnge jarashã o kojã nãleye kus | |
| خيام اگر ز باده مستى خوش باش با ماهرخى اگر نشستى خوش باش چون عاقبت کار جهان نيستى است انگار که نيستى چو هستى خوش باش | Xayyãm agar ze bãde masti xoš bãš bã mãhroxi agar nešasti xoš bãš con ãqebate kãre jahãn nisti ast engãr ke nisti co hasti xoš bãš | |
| جاميست که عقل آفرين ميزندش صد بوسه ز مهر بر جبين ميزندش اين کوزه‌گر دهر چنين جام لطيف ميسازد و باز بر زمين ميزندش | jãmi-st ke aql ãfarin mizanadaš sad buse ze mehr bar jabin mizanadaš in kuzegare dahr conin jãme latif misãzad o bãz bar zamin mizanadaš | |
| در کارگه کوزه‌گرى رفتم دوش ديدم دو هزار کوزه گويا و خموش ناگاه يکى کوزه برآورد خروش کو کوزه‌گر و کوزه‌خر و کوزه‌فروش | dar kãrgahe kuzegari raftam duš didam do hezãr kuze guyã o xamuš nãgãh yeki kuze barãvard xoruš ku kuzegar o kuzexar o kuzeforuš | |
| ايام زمانه از کسى دارد ننگ کو در غم ايام نشيند دلتنگ مِي خور تو در آبگينه با نالۀ چنگ زان پيش که آبگينه آيد بر سنگ | ayyãme zamãne az kasi dãrad nang ku dar qame ayyãm nešinad deltang mey xor to dar ãbgine bã nãleye cang zãn piš ke ãbgine ãyad bar sang | |
| از جِرم گِل سياه تا اوج زحل کردم همه مشکلات کلّى را حل بگشادم بندهاى مشکل به حيل هر بند گشاده شد بجز بند اجل | az jerme gele siãh tã owje zohal kardam hame moškelãte kolli rã hal bogšãdam bandhãye moškel be hial har band gošãde šod bejoz bande ajal | |
| با سروقدى تازه‌تر از خرمن گُل از دست منه جام مِى و دامن گل زان پيش که ناگه شود از باد اجل پيراهن عمر ما چو پيراهن گل | bã sarvqadi tãzetar az xarmane gol az dast maneh jãme mey o dãmane gol zãn piš ke nãgah šavad az bãde ajal pirãhane omre mã co pirãhane gol | |
| من مِى نه ز بهر تنگدستى نخورم يا از غم رسوايى و مستى نخورم من مِى ز براى خوشدلى ميخوردم اکنون که تو بر دلم نشستى نخورم | man mey na ze bahre tangdasti naxoram yã az qame rosvã'i o masti naxoram man mey ze barãye xošdeli mixordam aknun ke to bar delam nešasti naxoram | |
| من بى مِى ناب زيستن نتوانم بى باده کشيد بار تن نتوانم من بندۀ آن دمم که ساقى گويد يک جام دگر بگير و من نتوانم | man bi meye nãb zistan natvãnam bi bãde kešide bãre tan natvãnam man bandeye ãn damam ke sãqi guyad yek jãme degar begir o man natvãnam | |
| خورشيد به گِل نهفت مى‌نتوانم واسرار زمانه گفت مى‌نتوانم از بحر تفکّرم برآورد خرد درّى که ز بيم سفت مى‌نتوانم | xoršid be gel nahoft minatvãnam v-asrãre zamãne goft minatvãnam az bahre tafakkoram barãvard xerad dorri ke ze bim soft minatvãnam | |
| برخيزم و عزم بادۀ ناب کنم رنگ رخ خود به رنگ عنّاب کنم اين عقل فضول‌پيشه را مشتى مى بر روى زنم چنان که در خواب کنم | barxizam o azme bãdeye nãb konam range roxe xod be range annãb konam in aqle fozulpiše rã mošti mey bar ruy zanam conãn ke dar xãb konam | |
| هر يک چندى يکى برايد که منم با نعمت و با سيم و زر آيد که منم چون کارک او نظام گيرد روزى ناگه اجل از کمين درآيد که منم | har yek candi yeki barãyad ke manam bã ne'mat o bã sim o zar ãyad ke manam con kãrak o nezãm girad ruzi nãgah ajal az kamin darãyad ke manam | |
| بر مفرش خاک خفتگان ميبينم در زير زمين نهفتگان ميبينم چندان که به صحراى عدم مينگرم ناآمدگان و رفتگان ميبينم | bar mafraše xãk xoftegãn mibinam dar zire zamin nahoftegãn mibinam candãn ke be sahrãye adam minegaram nããmadegãn o raftegãn mibinam | |
| يک چند به کودکى به استاد شديم يک چند به استادى خود شاد شديم پايان سخن شنو که ما را چه رسيد از خاک در آمديم و بر باد شديم | yek cand be kudaki be ostãd šodim yek cand be ostãdie xod šãd šodim pãyãne soxan šenow ke mã rã ce resid az xãk dar ãmadim o bar bãd šodim | |
| چون نيست مقام ما درين دهر مقيم پس بى مِى و معشوق خطاييست عظيم تا کى ز قديم و محدث امّيدم و بيم چون من رفتم جهان چه محدث چه قديم | con nist maqãme mã dar in dahr moqim pas bi mey o ma'šuq xatã'i-st azim tã key ze qadim o mohdas ommidam o bim con man raftam ze jahãn ce mohdas ce qadim | |
| اى دوست بيا تا غم فردا نخوريم وين يک دم عمر را غنيمت شمريم فردا که ازين دير فنا درگذريم با هفت هزارسالگان سر به سريم | ey dust biã tã qame fardã naxorim v-in yek dame omr rã qanimat šemorim fardã ke az in deyre fanã dargozarim bã haft hezãr sãlegãn sar be sarim | |
| برخيز ز خواب تا شرابى بخوريم زان پيش که از زمانه تابى بخوريم کاين چرخ ستيزه‌روى ناگه روزى چندان ندهد زمان که آبى بخوريم | barxiz ze xãb tã šarãbi bexorim z-ãn piš ke az zamãne tãbi bexorim k-in carxe setizeruy nãgah ruzi candãn nadahad zamãn ke ãbi bexorim | |
| دشمن بغلط گفت که من فلسفيم ايزد داند که آنچه او گفت نيم ليکن چو درين غم‌آشيان آمده‌ام آخر کم از آن که من بدانم که کيم | došman beqalat goft ke man falsafiam izad dãnad ke ãnce u goft niam liken co dar in qamãšiãn ãmadeam ãxer kam az ãn ke man bedãnam ke kiam | |
| ماييم که اصل شادى و کان غميم سرمايۀ داديم و نهاد ستميم پستيم و بلنديم و کماليم و کميم آيينۀ زنگ‌خورده و جام جميم | mã'im ke asle šãdi o kãne qamim sarmãyeye dãdim o nahãde setamim pastim o bolandim o kamãlim o kamim ãineye zangxorde o jãme Jamim | |
| يک روز ز بند عالم آزاد نيم يک دم زدن از وجود خود شاد نيم شاگردى روزگار کردم بسيار در کار جهان هنوز استاد نيم | yek ruz ze bande ãlam ãzãd niam yek dam zadan az vojude xod šãd niam šãgerdie ruzgãr kardam besyãr dar kãre jahãn hanuz ostãd niam | |
| اين چرخ فلک که ما در او حيرانيم فانوس خيال از او مثالى دانيم خورشيد چراغدان و عالم فانوس ما چون صوريم کاندر او حيرانيم | in carxe falak ke mã dar u heyrãnim fãnuse xiãl az u mesãli dãnim xoršid cerãqdãn o ãlam fãnus mã con sovarim k-andar u heyrãnim | |
| تا چند اسير عقل هرروزه شويم در دهر چه صدساله چه يکروزه شويم درده تو به کاسه مِى از آن پيش که ما در کارگه کوزه‌گران کوزه شويم | tã cand asire aqle harruze šavim dar dahr ce sadsãle ce yekruze šavim dardeh to be kãse mey az ãn piš ke mã dar kãrgahe kuzegarãn kuze šavim | |
| برخيز و مخور غم جهان گذران بنيشين و دمى بشادمانى گذران در طبع جهان اگر وفايى بودى نوبت به تو خود نيامدى از دگران | barxiz o maxor qame jahãne gozarãn benšin o dami bešãdmãni gozarãn dar tab'e jahãn agar vafã'i budi nowbat be to xod nayãmadi az degarãn | |
| گر بر فلکم دست بُدى چون يزدان برداشتمى من اين فلک را ز ميان وز نو فلکى دگر چنان ساختمى کازاده به کام دل رسيدى آسان | gar bar falakam dast bodi con yazdãn bardãštami man in falak rã ze miãn v-az now falaki degar conãn saxtami k-ãzãde be kãm del residi ãsãn | |
| مشنو سخن از زمانه ساز آمدگان مِى خواه مروّق به طراز آمدگان رفتند يکان يکان فراز آمدگان کس ميندهد نشان ز باز آمدگان | mašnow soxan az zamãne sãz ãmadegãn mey xãh morravvaq be tarãz ãmadegãn raftand yekãn yekãn farãz ãmadegãn kas minadahad nešãn ze bãz ãmadegãn | |
| چون حاصل آدمى در اين شورستان جز خوردن غصه نيست تا کندن جان خرّم دل آنکه زين جهان زود برفت وآسوده کسى که خود نيامد به جهان | con hãsele ãdami dar in šurestãn joz xordane qosse nist tã kandane jãn xorramdel ãnke z-in jahãn zud beraft v-ãsude kasi ke xod nayãmad be jahãn | |
| رفتيم که در اين منزل بيداد بُدن در دست نخواهد بجز از باد بدن آن را بايد به مرگ من شاد بدن کز دست اجل تواند آزاد بدن | raftim ke dar in manzele bidãd bodan dar dast naxãhad bejoz az bãd bodan ãn rã bãyad be marge man šãd bodan k-az daste ajal tavãnad ãzãd bodan | |
| قانع به يک استخوان چو کرکس بودن به زانکه طفيل خوان ناکس بودن با نان جوين خويش حقا که به است کالوده به پالودۀ هر خَس بودن | qãne' be yek ostoxãn co karkas budan beh z-ãn ke tofeyle xãne nãkas budan bã nãne jovine xiš haqqã ke beh ast k-ãlude be pãludeye har xas budan | |
| نتوان دلِ شاد را به غم فرسودن وقت خوش خود به سنگ محنت سودن کس غيب چه داند که چه خواهد بودن مِى بايد و معشوق و بکام آسودن | natvãn dele šãd rã be qam farsudan vaqte xoše xod be sange mehnat sudan kas qeyb ce dãnad ke ce xãhad budan mey bãyad o ma'šuq o bekãm ãsudan | |
| مِى خوردن و گِرد نيکوان گرديدن به زانکه به زرق زاهدى ورزيدن گر عاشق و مست دوزخى خواهد بود پس روى بهشت کس نخواهد ديدن | mey xordan o gerde nikuãn gardidan beh z-ãnke be zarq zãhedi varzidan gar ãšeq o mast duzaxi xãhad bud pas ruye behešt kas naxãhad didan | |
| از دى که گذشت هيچ از او ياد مکن فردا که نيامدست فرياد مکن بر نامده و گذشته بنياد مکن حالي خوش باش و عمر بر باد مکن | az di ke gozašt hic az u yãd makon fardã ke nayãmad-ast faryãd makon bar nãmade o gozašte bonyãd makon hãli xoš bãš o omr bar bãd makon | |
| رندى ديدم نشسته بر خنگ زمين نه کفر و نه اسلام و نه دنيا و نه دين نه حق نه حقيقت نه شريعت نه يقين اندر دو جهان که را بود زَهرۀ اين | rendi didam nešaste bar xenge zamin na kofr o na eslãm o na donyã o na din na haqq na haqiqat na šari'at na yaqin andar do jahãn ke rã bovad zahreye in | |
| قومى متفکرند اندر ره دين قومى به گمان فتاده در راه يقين ميترسم از آن که بانگ آيد روزى کاى بيخبران راه نه آن است و نه اين | qowmi motefakkerand andar rahe din qowmi be gomãn fetãde dar rãhe yaqin mitarsam az ãn ke bãng ãyad ruzi k-ay bixabarãn rãh na ãn ast o na in | |
| گاويست در آسمان و نامش پروين يک گاو دگر نهفته در زير زمين چشم خرَدت باز کن از روى يقين زير و زبر دو گاو مشتى خر بين | gãvi-st dar ãsmãn o nãmaš Parvin yek gãve degar nahofte dar zire zamin cašme xeradat bãz kon az ruye yaqin zir o zebare do gãv mošti xar bin | |
| اى ديده اگر کور نه‌اى گور ببين وين عالم پُرفتنه و پُرشور ببين شاهان و سران و سروران زير گِل اند روهاى چو مه در دهن مور ببين | ey dide agar kur ne'i gur bebin v-in ãlame porfetne o poršur bebin šãhãn o sarãn o sarvarãn zire geland ruhãye co mah dar dahane mur bebin | |
| از تن چو برفت جان پاک من و تو خشتى دو نهند بر مغاک من و تو وآنگاه براى خشت گور دگران در کالبدى کشند خاک من و تو | az tan co beraft jãne pãke man o to xešti do nahand bar moqãke man o to v-ãngãh barãye xešte gure degarãn dar kalbodi kešand xãke man o to | |
| مِى خور که فلک بهر هلاک من و تو قصدى دارد به جان پاک من و تو در سبزه نشين و مِى روشن ميخور کاين سبزه بسى دمد ز خاک من و تو | mey xor ke falak bahre halãke man o to qasdi dãrad be jãne pãke man o to dar sabze nešin o meye rowšan xor k-in sabze basi damad ze xãke man o to | |
| آن قصر که با چرخ همى‌زد پهلو بر درگه او شهان نهادندى رو ديدبم که بر کنگره‌اش فاخته‌اى بنشسته همى‌گفت که کو کو کو کو | ãn qasr ke bã carx hamizad pahlu bar dargahe u šahãn nahãdandi ru didam ke bar kongereaš fãxte'i benšaste hamigoft ke ku ku ku ku | |
| از آمدن و رفتن ما سودى کو وز تار اميد عمر ما پودى کو چندين سر و پاى نازنينان جهان ميسوزد و خاک ميشود دودى کو | az ãmadan o raftane mã sudi ku v-az tãre omide omre mã pudi ku candin sar o pãye nãzaninãne jahãn misuzad o xãk mišavad dudi ku | |
| يک جرعه مِى کهن ز ملکى نو به وز هر چه نه مِى طريق بيرون شو به در دست به از تخت فريدون صد بار خشت سر خُم ز ملک کيخسرو به | yek jor'e meye kohan ze molki now beh v-az harce na mey tariq birun šow beh dar dast beh az taxte Fereydun sad bãr xešte sare xom ze molke Key Xosrow beh | |
| از هر چه بجز مِى است کوتاهى به مِى هم ز کف بتان خرگاهى به مستىّ و قلندرىّ و گمراهى به يک جرعۀ مِى ز ماه تا ماهى به | az harce bejoz mey ast kutãhi beh mey ham ze kafe botãne xargãhi beh mastiy o qalandariy o gomrãhi beh yek jor'eye mey ze mãh tã mãhi beh | |
| بنگر ز صبا دامنِ گل چاک شده بلبل ز جمال گل طربناک شده در سايۀ گل نشين که بسيار اين گل در خاک فرو ريزد و ما خاک شده | bengar ze sabã dãmane gol cãk šode bolbol ze jamãle gol tarabnãk šode dar sãyeye gol nešin ke besyãr in gol dar xãk foru rizad o mã xãk šode | |
| تا کى غم آن خورم که دارم يا نه وين عمر به خوشدلى گذارم يا نه پُر کن قدح باده که معلومم نيست کاين دم که فرو برم برآرم يا نه | tã key qame ãn xoram ke dãram yã na v-in omr be xošdeli gozãram yã na por kon qadahe bãde ke ma'lumam nist k-in dam ke foru baram bar ãram yã na | |
| در کارگه کوزه‌گرى کردم راى در پايۀ چرخ ديدم استاد بپاى ميکرد دلير کوزه را دسته و سر از کلّۀ پادشاه و از دست گداى | dar kãrgahe kuzegari kardam rãy dar pãyeye carx didam ostãd bepãy mikard delir kuze rã daste o sar az kalleye pãdšãh o az daste gedãy | |
| اى آنکه نتيجۀ چهار و هفتى وز هفت و چهار دانم اندر تفتى مِى خور که هزار بار بيشت گفتم باز آمدنت نيست چو رفتى رفتى | ey ãnke natijeye cehãr o hafti v-az haft o cehãr dãnam andar tafti mey xor ke hezãr bãr bišat goftam bãz ãmadanat nist co rafti rafti | |
| هنگام صبوح اى صنم فرّخ‌پى بر ساز ترانه‌اىّ و پيش آور مِى کافکند بخاک صد هزاران جم و کى اين آمدن تير مه و رفتن دى | hengãme sobuh ey saname farroxpey barsãz tarãne'iy o piš ãvar mey k-afkand be xãk sad hezãrãn jam o key in ãmadane tirmah o raftane dey | |
| خوش باش که پخته‌اند سوداى تو دى فارغ شده‌اند از تمناى تو دى قصه چه کنم که بى تقاضاى تو دى دادند قرار کار فرداى تو دى | xoš bãš ke poxteand sowdãye to di fãreq šodeand az tamannãye to di qesse ce konam ke bi taqãzãye to di dãdand qarãre kãre fardãye to di | |
| گر کار فلک به عدل سنجيده بُدى احوال فلک جمله پسنديده بُدى ور عدل بُدى به کارها در گردون کى خاطر اهل فضل رنجيده بُدى | gar kãre falak be adl sanjide bodi ahvãle falak jomle pasandide bodi v-ar adl bodi be kãrhã dar gardun key xãtere ahle fazl ranjide bodi | |
| اى کاش که جاى آرميدن بودى يا اين ره دور را رسيدن بودى کاش از پى صد هزار سال از دل خاک چون سبزه اميد بر دميدن بودى | ey kãš ke jãye ãramidan budi yã in rahe dur rã rasidan budi kãš az pey sad hezãr sãl az dele xãk con sabze omide bar damidan budi | |
| پيرى ديدم به خانۀ خمّارى گفتم نکنى ز رفتگان اخبارى گفتا مِى خور که همچو ما بسيارى رفتند و خبر باز نيامد بارى | piri didam be xãneye xammãri goftam nakoni ze raftegãn axbãri gofta mey xor ke hamco mã besyãri raftand o xabar bãz nayãmad bãri | |
| هان کوزه‌گرا بپاى اگر هشيارى تا چند کُنى بر گِل مردم خوارى انگشت فريدون و کف کيخسرو بر چرخ نهاده‌اى چه ميپندارى | hãn kuzegarã bepãy agar hošyãri tã cand koni bar gele mardom xãri angošte Fereydun o kafe Key Xosrow bar carx nahãde'i ce mipendãri | |
| از کوزه‌گرى کوزه خريدم بارى آن کوزه سخن گفت ز هر اسرارى شاهى بودم که جام زرينم بود اکنون شده‌ام کوزۀ هر خمّارى | az kuzegari kuze xaridam bãri ãn kuze soxan goft ze har asrãri šãhi budam ke jãme zarrinam bud aknun šode'am kuzeye har xammãri | |
| زان کوزه که نيست در وى ضررى پُر کن قدحى بخور به من ده دگرى زان پيشتر اى صنم که در رهگذرى خاک من و تو کوزه کند کوزه‌گرى | zãn kuze ke nist dar vey zarari por kon qadahi bexor be man deh degari zãn pištar ey sanam ke dar rahgozari xãke man o to kuze konad kuzegari | |
| اى دل تو به اسرار معما نرسى در نکتۀ زيرکان دانا نرسى اينجا به مِى لعل بهشتى ميساز کانجا که بهشت است رسى يا نرسى | ey del to be asrãre mo'ammã narasi dar nokteye zirakãne dãnã narasi injã be meye la'le behešti misãz k-ãnjã ke behešt ast rasi yã narasi | |
| بر سنگ زدم دوش سبوى کاشى سرمست بُدم چو کردم اين اوباشى با من به زبان حال ميگفت سبو من چون تو بُدم تو نيز چون من باشى | bar sang zadam duš sabuye kãši sarmast bodam co kardam in owbãši bã man be zabãne hãl migoft sabu man con to bodam to niz con man bãši | |
| آن مايه ز دنيا که خورى يا پوشى معذورى اگر در طلبش ميکوشى باقى همه رايگان نيرزد هشدار تا عمر گرانبها بدان نفروشى | ãn mãye ze donyã ke xori yã puši ma'zuri agar dar talabaš mikuši bãqi hame rãygãn nayarzad hošdãr tã omre gerãnbahã bedãn nafruši | |
| تا چند حديث پنج و چار اى ساقى مشکل چه يکى چه صد هزار اى ساقى خاکيم همه چنگ بساز اى ساقى باديم همه باده بيار اى ساقى | tã cand hadise panj o cãr ey sãqi moškel ce yeki ce sad hezãr ey sãqi xãkim hame cang besãz ey sãqi bãdim hame bãde biãr ey sãqi | |
| از آمدن بهار و از رفتن دى اوراق وجود ما همى‌گردد طى مِى خور مخور اندوه که فرمود حکيم غمهاى جهان چو زهر ترياقش مِى | az ãmadane bahãr o az raftane dey owrãqe vojude mã hamigardad tey mey xor maxor anduh ke farmud hakim qamhãye jahãn co zahre taryãqaš mey | |
| بر شاخ اميد اگر برى يافتمى هم رشتۀ خويش را سرى يافتمى تا چند ز تنگناى زندان وجود اى کاش سوى عدم درى يافتمى | bar šãxe omid agar bari yãftami ham rešteye xiš rã sari yãftami tã cand ze tangnãye zendãne vojud ey kãš suye adam dari yãftami | |
| گر آمدنم به خود بُدى نامدمى ور نيز شدن به من بُدى کى شدمى به زان نبدى که اندر اين دير خراب نه آمدمى نه شدمى نه بُدمى | gar ãmadanam be xod bodi nãmadami v-ar niz šodan be man bodi key šodami beh zãn nabodi ke andar in deyre xarãb na ãmadami na šodami na bodami | |
| در گوش دلم گفت فلک پنهانى حکمى که قضا بود ز من ميدانى در گردش خويش اگر مرا دست بُدى خود را برهاندمى ز سرگردانى | dar guše delam goft falak penhãni hokmi ke qazã bud ze man midãni dar gardeše xiš agar marã dast bodi xod rã berahãndami ze sargardãni | |
| گر دست دهد ز مغز گندم نانى وز مِى دو منى ز گوسفندى رانى با لاله‌رخى و گوشۀ بستانى عيشى بود آن نه حد هر سلطانى | gar dast dahad ze maqze gandom nãni v-az mey do mani ze gusfandi rãni bã lãleroxiy o gušeye bostãni eyši bovad ãn na hadde har soltãni | |
| اى دوست حقيقت شنو از من سخنى با بادۀ لعل باش و با سيم‌تنى کان کس که چنان کرد فراغت دارد از سبلت چون تويىّ و ريش چو منى | ey dust haqiqat šeno az man soxani bã bãdeye la'l bãš o bã simtani k-ãn kas ke conãn kard farãqat dãrad az seblate con to'iy o riše co mani | |
| برگير پياله و سبو اى دلجوى فارغ بنشين به کشته‌زار و لب جوى بس شخص عزيز را که چرخ بدخوى صد بار پياله کرد و صد بار سبوى | bargir piãle o sabu ey deljuy fãreq benešin be keštezãr o labe juy bas šaxse aziz rã ke carxe badxuy sad bãr piãle kard o sad bãr sabuy | |
| چندان که نگاه ميکنم هر سويى در باغ روان است ز کوثر جويى صحرا چو بهشت است ز کوثر کم گوى بنشين به بهشت با بهشتى رويى | candãn ke negãh mikonam har su'i dar bãq ravãn ast ze kowsar ju'i sahrã co behešt ast ze kowsar kam guy benšin be behešt bã behešti ru'i |
در عصر کامپيوتر و تلفن همراه و پيامک و توييتر، ديگر بايد فارسى را با خط لاتين نوشتباسوادها هم نميتوانند شعرى به روانى شعر خيام را همان بار اول بى غلط بخوانند، مگر قرائت درست آن را قبلاً شنيده يا خود با چند بار زير لب خواندن کشف کرده باشند. اگر آن را به فارسى لاتين بنويسيد، بچه‌هاى دبستانى هم - حتى اگر معنيش را نفهمند - درست ميخوانند. عمدتاً به اين علت که در خط عربى حروف صدادار غايبند، اما با اوروفارسى همه اطلاعات لازم براى درست خواندن در نوشتار موجود است. اين را با بچه‌هايتان که در خارج کشور بزرگ شده‌اند امتحان کنيد. و يا با دوستان خارجى‌تان که به يادگرفتن فارسى علاقه دارند. اوروفارسى ساده است: اوروفارسى فونتيک است، مبنايش صداست. در اوروفارسى فقط آنچه گفته و شنيده ميشود، نوشته ميشود. در اوروفارسى رابطۀ بين صدا و حرف يک به يک است: هر صدا با فقط يک حرف نمايندگى ميشود و هر حرف فقط يک صدا دارد. الفباى اوروفارسى سه کاراکتر از الفباى انگليسى بيشتر دارد:
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z Ã Š Ž
Š صداى "ش" ميدهد: شادباش šãdbãš، شش šeš. Ž صداى "ژ" ميدهد: ژرف žarf، کوژ kuž، هژده heždah.
این یکی از غلطهای رایج است که مثلاً "میروم" و "میگویم" را "myravam" و "myguyam" مینویسند. این همانقدر غلط است که "ایران" را Yrãn و "is" انگلیسی را ys و همان "میگویم" را "miguiam" بنویسید. در نگارش عربی، هم Y (یای بیصدا) و I (حرکتِ ای) را با "ى" مینویسند، و عادت منشأ این اشتباه است. پس بیشتر دقت کنید. Y حرف بیصدا consonant و I حرف باصدا (حرکت) vowel است. ● حروفى که صدايشان با صداهاى مأنوس اروپايى فرق دارد:
Q در انگليسى صداى K ميدهد، در اوروفارسى صداى "ق" يا "غ":
U اين حرف صداى "او" ميدهد که در انگليسى نه با u بلکه با oo مينويسند:
X صداى "خ" ميدهد که در اروپا آلمانيها و يونانيها خوب تلفظش ميکنند. در يونانى کاراکترى هست به همين شکل با نام "خى":
' (آپستروف) معادل کاراکترى است که در فارسى عربى با "ع" يا "همزه" نمايش داده ميشود. اين نياز به کمى توضيح دارد:
تمايل فارسى به حذف صداى "ع" يا همزه را در اين نمونه‌ها هم ميشود ديد: بهائى و بهايى، املاء و املا، انشاء و انشا، بالأخره و بالاخره، همه درست هستند و به جاى همديگر به کار ميروند. فارسى‌زبان امروز عملاً "عيد سعيد نوروز" را "ايد سييد نوروز" ميگويد، بى آنکه ذره‌اى صداى "ع" شنيده شود. اين در واقع به اختيار گوينده است که صداى "ع" يا "همزه" را با چه درجه‌اى از غلظت بيان کند. با اين حال ملايمتر بيان کردن صداى "ع" مقبولتر است تا غليطتر بيان کردن آن. - دکاندار به شيخ که مربّاء ميخواست گفت مربّا داريم ولى نه به آن غليظى که شما ميخواهيد! بنابراين ' (آپستروف) علامتى است براى نشان دادن صداى "ع" و "همزه" به آن سان که در فارسى بيان ميشود نه در عربى. و آن بسادگى عبارت است از توقف يا شروع ناگهانى صدا يا حرکت، و در خواندن، يعنى توقف يا شروع ناگهانى و مؤکد بيان حروف صدادار. و لذا به کاراکتر مستقل و متفاوتى نياز ندارد. احمد شاملو هم، مانند پيشينيان، در کتاب کوچه‌اش که در آن هر کلمۀ ناآشنايى را با فارسى لاتين هم نوشته است، از همين علامت استفاده کرده است:
معضل mo'zal، معمور ma'mur، خزعبل xoza'bal، رؤيت ro'yat، مسعود mas'ud، لعنت la'nat، خلأ 'xala، منشأ 'manša، شفيع 'šafi، رفعت raf'at، رأفت ra'fat، اعدام e'dãm، جميع 'jami، مجموع 'majmu. در نمونه‌هاى بالا اين وقفه (صداى "ع") بين يک حرف بيصدا و يک حرکت واقع شده است (گاهى قطع ناگهانى حرکت در آخر کلمه). در اين موارد حتماً صداى "ع" بيان ميشود و آپستروف در نوشته قابل حذف نيست. اما در مواردى که صداى "ع" يا "همزه" در بين دو حرکت (دو حرف باصدا) قرار ميگيرد، قابليت نرم بيان شدن و حتى حذف شدن دارد، و به همين اعتبار آپستروف هم در نوشته قابل حذف است. بخصوص آنکه در اوروفارسى diphthong يا صداى مرکّب نداريم و دو حرف باصدا در پى هم معنايى جز آن ندارد که بايد هر دو را تک تک خواند:
مؤکّد moakkad، معلّم moallem، تألم taallom، تأمل taammol، شئون šoun، رئوف rauf. خلاصه کلام اينکه آپستروف را فقط وقتى بايد نوشت که ننوشتن آن موجب غلط خواندن کلمه ميشود، یا وقتی که نویسنده عمداً میخواهد صدای "ع" یا "همزه" بیان شوند. و به خاطر داشته باشيد که نوشتار اوروفارسى با گفتار فارسى منطبق است نه با املاى عربى کلمات. - خط تيره - همانطور که در شعرهاى خيام ملاحظه ميکنيد - در مواردى به کار ميرود که کلمات خلاصه شده و به کلمه ديگرى - بدون سکوت - ميچسبند:
"فاصله" کاراکترى است که در نوشته معادل "مکث" در گفتار است. اين پُرفرکانس‌ترين کاراکتر در نوشته‌هاست، چرا که به ازاى هر کلمه يک "فاصله" وجود دارد. و اين اصل اوروفارسى که رابطۀ کاراکترها و طرز بيانشان رابطه‌اى يک به يک است، اجازه نميدهد که "فاصله" گاهى مکث باشد و گاهى نباشد. "فاصله" در اوروفارسى هميشه معادل مکث است و هر جا که در بيان کلمات مکثى نيست، "فاصله" هم نوشته نميشود:
- کسرۀ بين صفت و موصوف يا مضاف و مضاف‌اليه به کلمات ميچسبد: برنامۀ راديو barnãmeye rãdio. - پيشوندها و پسوندها، و اجزايى که به کمک آنها افعال صرف ميشوند به کلمات ميچسبند: خوشخيم xošxim، بدخيم badxim، بدرفتار badraftãr، سوداگرى sowdãgari، همگرايى hamgerãi، بسختى besaxti، بعجله beajale، بخور bexor، نخور naxor، بخورد bexorad، نخورد naxorad، ميخوريم mixorim، نميخورند nemixorand، ميخورديم mixordim، نخواهيم naxãhim، بخواهيم bexãhim، بهتر behtar، بدتر badtar، بهترين behtarin، بدترين badtarin. ● "به" و "نه" با "ب" با "ن" فرق دارند!
"به" و "نـَه" با "هاى" غيرملفوظ، دو لغت مستقل و معنى‌دار هستند. در حاليکه "ب" و "ن" (با همان طرز تلفظ) دو حرف هستند و بصورت پيشوند به کار ميروند:
حرف "ن" به صورت پيشوند، به کلمات ميچسبد و معنى معکوس از آنها ميسازد. -آش نخورده و دهن سوخته. حرف "ن" در سر ريشه فعل از آن فعل امر منفى (نهى) ميسازد: نرو! نخور! ننشين! (آش نه خورده، نه رو، نه خور، نه نشين، غلطند). معنى اين دو جمله را مقايسه کنيد: ١- "او را جواب نه بود." ٢- "او را جواب نبود." در اولى جواب هست ولى منفى است. در دومى اصولاً جوابى در کار نيست.
لغتِ "به" خيلى وقتها معادل to در انگليسى است، در مقابل "از" معادل from در انگليسى: "حسن از تهران به لندن رفت". هيچ انگليسيى tolonodon نمينويسد و در فارسى هم بلندن نبايد نوشت.
به خارجى علاقمند به يادگيرى زبان فارسيى فکر کنيد که به دنبال لغت "بلندن" در ديکشنرى ميگردد!
به اين ترتيب، هم در فارسى عربى و هم در اوروفارسى، کلمات "به" و "نه" جُدا و پيشوندهاى "ب" و "ن" چسبيده نوشته ميشوند. ٭ ٭ ٭هر کس که دشمن فريب مذهبى و منکر بهشت و دوزخ و معاد است بايد چند خطّى از خيّام از بَر باشد، و هر کس که مشتاق بهره‌گيرى تمام عيار فارسى‌زبانان از تکنولوژى جديد اطلاعات است، مبلّغ اوروفارسى.
|